Cijano derivati

Teoretski nastaju, zamenom jednog atoma vodonika cijanovodonične ili izocijanovodonične kiseline alkilom ili arilom (zamenom metalima nastaju soli cijanidi). Jedinjenja tako nastala nazivaju se nitrili i izonitrili. Cijano grupa ne može postojati sama, ali je nalazimo u dimeru, dicijanu. Sva ova jedinjenja su gasovita.

Ubacivanjem atoma kiseonika ili sumpora u strukturu ovih kiselina nastaju važne kiseline, sa grupama koje se mogu naći u nekim jedinjenjima-izocijanska i cijanska (cijanati i izocijanati), kao i tiocijanska i izotiocijanska (tiocijanati i izotiocijanati-rodanidi). Ove kiseline su tečnosti. Stabilniji su izo- oblici zbog veće elektrofilnosti halkogena od azota. Dobijaju se iz neorganskih cijanida, uz oksidaciju sumporom ili kiseonikom, i delovanjem jake kiseline.

Za organsku hemiju najvažniji su nitrili i izonitrili. Dobijaju se na više načina. I nitrili i izonitrili su tečnosti. Prepoznaju se po mirisu (prijatan kod nitrila, neugodan kod izonitrila). Zagrevanjem na oko 200⁰C izonitrili prelaze u nitrile.

Delovanjem vode na nitrile nastaju karbonske kiseline. Nizom reakcija se može karbonskim kiselinama produžiti lanac, što čini ovu reakciju izuzetno važnom.

Literatura:

-"Organska hemija", Prof. dr Božidar Rožina, skripta Fakulteta polj. znanosti Sveučilišta u Zagrebu

Predstavnici cijano jedinjenja

Nitrili

• akrilonitril

Izonitrili